O xiro de Pedro Sánchez e o Papa Francisco

Non cabe dúbida de que o movemento táctico que acaba de facer Pedro Sánchez é intentar facerse co control do relato. Os impostos ás grandes enerxéticas e aos bancos, as bolsas a estudantes e o transporte público gratuito constitúen un marco de referencia difícil de disputar.

Cal era a discusión máis típica na esquerda española ata onte mesmo? Aquela que trataba sobre o material e o relato. Esa esquerda estaba estupefacta ante o feito de que o Goberno de coalición aprobaba ERTE e subía o salario mínimo –coidaba o material e a protección social- e ao mesmo tempo a opinión de dereitas medraba sen freo, mesmo entre aqueles que, cun goberno de Casado, Ayuso ou Feijóo estarían á intemperie.

A sensación, ou o dato, podía resumirse así “a esquerda transforma, pero a dereita gaña o relato”. O xiro á esquerda intenta evitar esa deriva da opinión. Veremos se calla.

Dende logo, ese xiro afortala a continuidade do goberno, ao precisar a súa política e afortalar o seu bloque de apoio. Os últimos meses –o Sahara, Melilla, Pegasus, a OTAN- non parecían moi prometedores dende o punto de vista progresista. O novo rumbo, situado sobre valores de esquerda, permite non só a materialidade da protección social, senón que se proxecta sobre os valores.

Agora ben, a pregunta é: ese relato ten posibilidades de sobrevivir?

O primeiro obstáculo ten que ver co propio líder. A verdade é que Sánchez é un presidente borroso. Sempre dá a impresión de que se limita a responder ás urxencias do momento sen ter ningún proxecto definido. Dá a impresión de carecer de conviccións. Se iso é unha estratexia habería que concederlle unha medalla ao spin doctor que a inventou. Veremos se o xiro significa unha reversión dese estilo amorfo, municipal, vago e inconcreto.

O segundo obstáculo deriva da estrutura dos medios de comunicación. O xiro pónlle un límite á “guerra cultural” declarada pola dereita. Pero só un límite, hai que telo claro. Sería un verdadeiro milagre que, dado o seu abrumador control da artillería mediática –non creo que se poda describir doutro modo a certos xornais-, a dereita non consiga enzoufar as mentes.

O terceiro obstáculo ten que ver coas cos desgarros sobre a conciencia española que supuxeron a impugnación do estatuto de 2004 e o procés. Se non se atopa unha saída en positivo a ese conflito, o nacionalismo español continuará hiperventilado. Unha idea alternativa de España en positivo é a que hai que poñer sobre a mesa. Coser, suturar, ese é o obxectivo. Pero a cada vez maior identificación entre dereita e centralismo, mesmo a cada vez máis explícitamente declarada vontade de suprimir ás comunidades autónomas, constitúe unha ameaza sistémica á estabilidade política española, maior que a cuestión monárquica.

Pero o principal obstáculo deriva das probables consecuencias económicas da guerra. Outra vez, acumulación de capital por arriba e incremento da desigualdade por abaixo. Perda de valor de salarios e pensións, debilitamento do benestar, etcétera. Esas consecuencias poden alimentar a radicalización política. 2008, a pandemia, e as consecuencias da guerra poden, como foi o caso despois do crac de 1929, alimentar unha espiral de ultradereita.

Con ese escenario, adoptará a UE políticas similares ás que mantivo por mor da pandemia? Practicará un keynesianismo de guerra ou volveremos á austeridade? Son preguntas que se impoñen.

O que o Goberno español faga depende da marxe decidida polos gobernos europeos e a UE –a autonomía do BCE é un chiste sen graza- pero, temo, eses gobernos non deciden do curso da guerra, nin do curso da economía mundial, así que tamén eles poden quedar atrapados en algo que é máis grande ca eles. Ninguén sabe que pode suceder cando se desatan forzas que non poden medirse mutuamente. Hoxe en España e en Europa todo está collido por fíos. Tampouco o mundo anda moito mellor.

Hai guerra na Ucraína pero saca o fuciño a posibilidade dunha confrontación directa dos Estados Unidos con China. Vivimos tempos que volven escurecerse. É unha época de reconfiguración do mundo, no que as grandes potencias imperiais, como hai máis dun século, volven disputarse áreas de influencia. A agresión rusa pode ser o primeiro capítulo de algo terrible. No máis amable dos casos o horizonte é o da reversión da globalización.

A reconfiguración do mundo pode levar a enormes perigos, que poden poñer en cuestión a paz e a estabilidade mundial e facer retornar a ameaza nuclear. Todos as potencias teñen unha enorme forza militar. Se non alcanzamos unha nova pax de Westfalia, unha arquitectura mundial razoablemente satisfactoria, estaremos ante un pesadelo. A guerra na Ucraína pode ser, como o foi a guerra de España en 1936, un avance do mundo que vén. Taiwán e os mares do Sur da China poden ser o escenario dunha futura conflagración.

Como propón o Papa Francisco, existe a necesidade dunha nova Conferencia de Helsinki que poña as bases da distensión entre os novos bloques que están fraguando. Coser, suturar os desgarros de España e do mundo é a tarefa: non incrementar a fenda. Ese é o camiño.

Non cabe dúbida de que o movemento táctico que acaba de facer Pedro Sánchez é intentar facerse co control do relato. Os impostos ás grandes enerxéticas e aos bancos, as bolsas a estudantes e o transporte público gratuito constitúen un marco de referencia difícil de disputar.

Cal era a discusión máis típica na esquerda española ata onte mesmo? Aquela que trataba sobre o material e o relato. Esa esquerda estaba estupefacta ante o feito de que o Goberno de coalición aprobaba ERTE e subía o salario mínimo –coidaba o material e a protección social- e ao mesmo tempo a opinión de dereitas medraba sen freo, mesmo entre aqueles que, cun goberno de Casado, Ayuso ou Feijóo estarían á intemperie.