San Valentín

Cando tiña 18 anos a revista semanal dun xornal español publicoume unha carta sobre o día de San Valentín. En apenas dez liñas eu explicaba que celebrar o día dos namorados me parecía relambido e comercial, que me ría das mozas que vía con ramos de flores pola rúa e que prefería que o meu mozo me fixese regalos calquera outro día do ano, antes de rematar confesando con ton retranqueiro que, moi no fondo, me daba mágoa que o meu mozo non fose un pouco relambido e comercial e me fixese regalos, sequera, o día dos namorados. En realidade nada diso importaba, San Valentín era só un pretexto para gañar os tenis Vans cos que a revista agasallaba as autoras das cartas publicadas. Escribín esas liñas de xeito moi calculado, pensando que o meu cinismo me faría gañar, como así foi, un posto seguro entre as cartas que reivindicaban o santo patrón dos namorados e as que condenaban unha festa inventada polos centros comerciais.

Antes de que chegasen por correo os meus Vans novos, o meu mozo leu a carta publicada na revista co meu nome, apelidos e localidade de residencia, e pensou que lle estaba a faltar ao respecto, que todo o mundo ía pensar que el non me facía regalos, ou que non celebraba comigo as ocasións especiais. Tivemos unha lea que durou horas, como adoitaban durar. Supoño que nalgún momento me agarraría dos pelos, ou me daría un lapote, porque naquela altura iso era o que pasaba as máis das veces. Despois forzaríame a ter sexo con el para demostrar o meu amor incondicional, algo que case trinta anos despois me custa describir como violación porque iso implicaría recoñecerme ante o mundo como vítima, e non sei se algunha vez estarei preparada para ter esa conversa comigo mesma.

Entre os 17 e os 18 anos tiven unha relación que comezou de forma moi apaixonada, como eu cría que debía ser o amor “de verdade” e que moi aos poucos, sen que eu o vise, foi virando nunha prisión na que o carcereiro só estaba toliño por min: deixei de frecuentar as miñas amigas, porque se quedabamos el tiña que vir sempre, e acabou sendo máis doado que non fose eu nunca; deixei de falar con outros mozos porque as miñas intencións podían ser puras pero as deles non, quen mellor ca el para saber que tiñan todos os homes na cabeza cando me miraban; deixei de pasar tanto tempo coa miña familia, porque iso significaba dedicarlle menos tempo a el, e acaso non quería pasar todas as horas do día xunto a el tanto coma el quería pasalas comigo? Deixei, moi paseniño, de interesarme polas cousas que me interesaban, porque eu nunca era intelixente abondo, sensíbel abondo, moderna abondo, valente abondo para ollar o mundo se non era a través do seu prisma.

Ninguén da miña familia sabe isto, aínda que sospeito que algunhas persoas o imaxinaban e nunca se atreveron a preguntarme por medo a que a miña resposta o volvese real. Só o falei hai moitos anos con dúas amigas queridas, porque intentei explicárllelo andado o tempo, máis para xustificar o meu comportamento que como desafogo. O resto da xente asumiu simplemente que naquela época eu estaba moi namorada e que os dous dabamos unha pouca grima. No peor dos casos, unha pouca envexa. A ninguén lle pareceu estraño que unha mociña desa idade deixe de andar coas amigas por andar co mozo, porque esa era a mensaxe gravada no noso córtex colectivo por milleiros de contos de fadas, de cabaleiros que rescatan princesas e obteñen a súa man como premio, de cancións de todos os xéneros musicais (supoño que acusamos o reggaeton de ser especialmente misóxino porque nunca lemos o libreto dunha ópera de Verdi), de todas as películas de John Hughes, de O amor nos tempos do cólera e de todas as novelas das irmás Brontë ou das series de vampiros adolescentes. Na miña época de instituto, os romances só eran merecedores dunha canción se che facían sufrir, e a proba definitiva do amor eran os celos desbocados.

Quizais foi por iso que esta semana me entristecín un pouco cando cheguei ao instituto e vin que a rapazada aínda lle profesa devoción a San Valentín, de todos os santos. Unhas alumnas preguntáronme se non o celebraba e non quixen darlles un sermón, só lles dixen que me parecía algo anticuado e que pensaba que agora as mozas eran máis modernas. Non quero ser inxusta co alumnado, porque sei que algo avanzamos desde a miña carta na revista, pero non entendo que a ningún adulto dos que pasamos tantas horas con eles lle renxesen os cartaces colgados polo centro como para dicir algo. Hai tres meses celebramos o 25N, lucimos lazos morados, escribimos declaracións de intencións e falamos co alumnado sobre a teoría do iceberg, esa que afirma que o feminicidio é só a cúspide nun contínuum de violencias e mecanismos complexos, e que para poder frear os asasinatos machistas temos que atallar primeiro todo o que está baixo a auga. Na parte máis baixa o iceberg que levamos de exemplo, en letras brancas superpostas con outras, podíase ler “estereotipos románticos”.

Isto non é un conto moralizante porque sei que eses adoitan producir o efecto contrario. Nada empurra máis rápido unha adolescente aos brazos dun maltratador que dicirlle que se coide del, que esa relación non é saudábel... Despois de todo, o amor proscrito tamén é un tropo instalado nas nosas cabezas desde os tempos de Shakespeare. O que si me gustaría é celebrar no instituto máis Antroidos e menos San Valentín, presentarlles ás miñas alumnas outras historias nas que unha non ten que sufrir para sentirse amada, nas que a mociña de 15 anos recoñece o depredador en canto o ve, e no canto de querer transformalo co seu amor abnegado, se enfronta a el e o desenmascara. Gustaríame que o meu alumnado lese este artigo e nin elas nin eles soubesen de que demo estou a falar.