Activismo, IA e poemas infantís

Unha guerra é algo sobre o que unha nena escribe un poema para un certame literario. Tanto ten onde suceda mentres se poida rimar. Na miña experiencia, xs nenxs escriben, sobre todo, a partir de paisaxes (case sempre mariñas), familiares (case sempre avoas), animais (case sempre mascotas), guerras (sempre estranxeiras) ou catástrofes medioambientais (a produción escaseaba dende o desastre do Prestige, pero repunta grazas á ameaza de Altri). De cando en vez, son xurado nalgún deses premios literarios escolares e sempre leo estes poemas con asombro. O que me sorprende é a capacidade dxs nenxs para tomar a palabra fronte ao meu silencio e a miña incerteza.

Esta mesma semana, nunha publicación de Instagram, a escritora Azahara Alonso sinalaba nun lugar moi próximo ao meu propio desacougo: “Si no compartes una imagen que explicite que estás en contra del genocidio, habrá quien piense o diga que eres frívolx y que no te posicionas”. Alonso reclamaba nese mesmo texto que quizais non deixar que gañe o silencio arredor do xenocidio en Gaza —algo que a estas alturas nos parece obvio que non sucederá, mais que nunca debemos dar por suposto—, opoñerse a ese silencio, dicía, non debera pasar por compartir imaxes en Instagram de maneira compulsiva para que as acabe vendo xente que, non nos enganemos, na maioría dos casos ten exactamente as nosas mesmas inquedanzas. O interesante, pola contra, consiste en romper a espiral de imaxes compartidas e activismo pasivo para iniciar conversas incómodas.

Neste sentido, a IA funciona as máis das veces como unha ferramenta para perpetuar este activismo inmediato que reclama pouco de nós e ten fortes alicerces na tiranía das redes que nos obrigan a gardar as aparencias (viva a nova era victoriana!). Vaia por diante que a culpa non é da IA, senón das dinámicas impulsivas nas que estamos atrapadxs. Pero, unha vez somos conscientes do problema, o seguinte que penso é: podemos reclamar máis de nós mesmxs?

Son o primeiro en poñer a escusa de non atopar tempo para manifestarme como me gustaría: na rúa e acompañado. O cansazo e a saturación son ferramentas para desmobilizarnos abondo sinaladas e comprobadas. O pasado xoves, por exemplo, mentres ía morto de sono cruzando a cidade ás 20:15h, unha manifestación percorría o centro de Compostela. Topei con ela cortando un paso de peóns. E foi alí, de súpeto, interrompida a miña traxectoria zombi, onde sentín de veras a culpa. Unha culpa moito maior que a que puidesen sentir xs usuarixs de Instagram que decidisen non compartir a imaxe creada pola IA para denunciar os bombardeos en Rafah, e cuxa viralidade foi esgrimida como un exemplo de mobilización solidaria e colectiva. Porque con esa culpa de mentalidade de colmea, podo ben. É esta outra a que proe, a de saberse verdadeiramente á marxe, anestesiado para sobrevivir ás dinámicas do mundo.

Dito isto, quizais tampouco se trate de condenar ou non condenar o noso uso da IA e as redes sociais, senón de sermos conscientes de cal é a verdadeira causa de ver desactivados os nosos corpos. Dado que vivimos no imperio da imaxe, abonda con poñer os nosos perfís persoais nas redes ao servizo dunha causa? Podemos deter así unha guerra ou tentar impedir un desastre medioambiental? Conseguimos mobilizar votos na dirección correcta ou damos voltas nun círculo pechado?

Supoño que é por iso que me emocionan tanto os poemas dxs nenxs. Porque recoñezo aí, nesas palabras que eu xulgaba vans —que pode saber unha nena galega sobre a guerra?—, o acto de poñer parte de nós nunha loita pola paz que tantas veces parece inútil. Escribir un poema, mesmo se se trata dunha tarefa escolar e por absurdo que pareza, ten que implicar algo máis ca pulsar un botón na pantalla do móbil. E por suposto que pode parecer inútil, igual de inútil que as propias palabras. Igual de inútil que calquera cousa que saia de nós. Porque diso nos convenceron. Pero crédeme que, se cadra, só se cadra, eses poemas infantís son o único camiño posible cara a outra cousa, porque latexa neles a sombra do activismo que foi.