Mitomanía e libros de texto

A volta ao choio sempre é dura. Todos os setembros, o Telexornal destina unha sección importante (que ben se podería dedicar ás noticias) a consultar con dubidosos expertos e amosar un carrusel de declaracións veciñais sobre a temida depresión post-vacacional, e todos coinciden en que a volta ao choio sempre é dura, e que o máis sensato que podemos facer é tomar as cousas con calma.

Por iso, cando a actualidade nos brinda unha oportunidade para non ter que discorrer moito a columna post-vacacional, o máis sensato é aproveitala. É normal que case todo o que lemos estes días nos medios teña que ver con Elizabeth II, Isabel, Lilibet, the Queen, Olivia Colman ou como queiran chamala. A señora naceu sendo filla de rei (emperador, realmente) e foi persoeira durante case un século. É difícil pasar desapercibida cando tes tantas colonias que visitar que as túas viaxes oficiais circunnavegan a Terra. Así que o pasamento de Elizabeth II desatou un furor de portadas, artigos, memes e conversas de bar, porque, quen máis quen menos, todos somos un chisco mitómanos.

Souben da nova da semana a través das miñas sobriñas zennials, que subiron a Instagram unha foto da finada cun sentido “Rest in peace”. Estaba a piques de preguntarlles se tiñan confianza con ela cando recordei que eu tamén devorei todo canto biopic sobre Lady Di se produciu no mundo, e mesmo tirei fotos no moi pailán altar que no seu recordo erixiron en Harrod’s. Se cadra a morte da sogra non me conmoveu tanto porque xa era vella, ou porque é difícil que un imperio esperte as nosas simpatías, quen sabe, pero no meu círculo de esquerdallos separatistas si que xogamos moitas veces ao xogo de comparar familias reais, coma se os crimes da británica fosen menos cós da española, ou coma se importase realmente quen das dúas raíñas é máis elegante ou ten menos cara de psicópata.

É imposíbel escapar a esa tentación porque o consenso mediático nos fai crer que existe un consenso social arredor de certas figuras, que non só deben ser coñecidas senón tamén admiradas e respectadas, mesmo desde a disidencia. Lembro que cando estaba eu no colexio, no século pasado, o profesor de inglés puxera un documental haxiográfico que amosaba como era un día “calquera” na vida da raíña. Trinta anos despois, a raíña segue a aparecer nos libros de texto de inglés, e é moi difícil atopar manuais que non repitan os mesmos lugares comúns, as mesmas referencias aos mesmos persoeiros e a mesma devoción polos ricos e poderosos.

Nun debate estéril dos que sempre hai na sala de profesores, unha compañeira que estaba preocupadísima polo que ela chamaba “adoutrinamento de xénero” díxome que as materias se teñen que impartir dun punto de vista neutro. “Como se fixo até agora”, engadiu. Abrín o meu libro de texto dun curso calquera da ESO, e entre as lecturas que falaban de persoas reais contei escritores, inventores, deportistas e conquistadores. Nas fotos que ilustraban os textos, as mulleres, cando aparecían, facíano nun segundo plano, aplaudindo, servindo a mesa ou mirando apampadas para un daqueles homes importantes. Lembro que no libro había un pequeno texto sobre a abolición da escravitude, e, no canto de falar de Harriet Tubman ou Frederick Douglass, os editores decidiran centralo nun abolicionista inglés branco.

Na Galiza tamén imos servidas de mitomanía e neutralidade editorial. Cando daba aulas de galego para estranxeiros, no único libro de texto dispoñíbel abondaban os esbozos biográficos sobre a familia Ortega, e tamén lembro unha lectura sobre a historia de Gadis que debería estar clasificada como emprazamento publicitario.

O perigo que ten seguir facendo as cousas “como se fixo até agora” é que pensamos que os libros de texto que só representan homes brancos occidentais dan unha visión neutra do mundo, que o millonario dos negocios turbios é un exemplo a seguir porque é galego, e que a xefa dun dos imperios máis sanguinarios do planeta é só unha adorábel avoíña á que lle cosen chumbos na basta das saias para que non se lle vexan as bragas nas recepcións ao aire libre, ou o que vén sendo o mesmo, que ten os mesmos problemas mundanos que calquera de nós, polo que con esforzo e abnegación calquera de nós pode chegar a ser millonario ou, mellor aínda, raíña da Commonwealth.

A volta ao choio sempre é dura. Todos os setembros, o Telexornal destina unha sección importante (que ben se podería dedicar ás noticias) a consultar con dubidosos expertos e amosar un carrusel de declaracións veciñais sobre a temida depresión post-vacacional, e todos coinciden en que a volta ao choio sempre é dura, e que o máis sensato que podemos facer é tomar as cousas con calma.

Por iso, cando a actualidade nos brinda unha oportunidade para non ter que discorrer moito a columna post-vacacional, o máis sensato é aproveitala. É normal que case todo o que lemos estes días nos medios teña que ver con Elizabeth II, Isabel, Lilibet, the Queen, Olivia Colman ou como queiran chamala. A señora naceu sendo filla de rei (emperador, realmente) e foi persoeira durante case un século. É difícil pasar desapercibida cando tes tantas colonias que visitar que as túas viaxes oficiais circunnavegan a Terra. Así que o pasamento de Elizabeth II desatou un furor de portadas, artigos, memes e conversas de bar, porque, quen máis quen menos, todos somos un chisco mitómanos.