Limpar lama

Escribín hai xa tempo que apenas lembro nada da catástrofe do Prestige. O próximo mércores fará 22 anos e, hai dous, cumpríronse dúas décadas. Tampouco sentín que nada se movese daquela, durante o aniversario. Supoño que é imposible resucitar un morto. Finalmente triunfou o relato oficial, é dicir, o silencio. Pero aínda así, estes días penso moito no Prestige mentres vexo as imaxes que chegan de Valencia. Vénme á cabeza, non pola lama que o mancha todo —que tamén—, senón pola xente. Os xestos e os rostros das hordas de xente que limpa lémbranme aos de 2002. Hai tarefa máis humilde? Hai oficio peor visto, peor valorado? Odiamos limpar porque nos fai humanos, obríganos a tomar conciencia da escala das cousas e enfróntanos directamente coa paisaxe e cos obxectos, fainos conscientes do paso inevitable do tempo. É coma unha especie de mito de Sísifo: limpamos o que, con toda seguridade, algún día volverá estar sucio. Supoño que por iso miña avoa e miña nai viron sempre na limpeza unha proba de dignidade, unha tarefa nobre. Agradezamos hoxe a quen nos ensinou a limpar, ás que limpan o que outros ensucian.

Máis alá da emerxencia, do inmediato da catástrofe humana, penso que o que se dirime precisamente estes días na prensa e nos despachos das institucións —unhas e outras— é cal será o relato oficial sobre a catástrofe. Estase taxando, en vivo e en directo, a dose exacta de desmemoria. Regúlase a luz dos focos. Indícase onde apuntar. Que quedará de todo isto en dez, en vinte anos? Mentres escribo —mentres pregunto— sei xa que a xente que verdadeiramente tería algo que dicir sobre o asunto está agora mesmo demasiado ocupada sobrevivindo, limpando lama, arrastrando lixo ou agardando malas novas. Elas non teñen tempo para escribir un artigo. Probablemente nin sequera teñan folgos para pensar. Pero o certo é que a maquinaria perfectamente engraxada que retorce o discurso dos feitos pódeas esmagar en cuestión de meses. Sucedeu aquí cando parecía imposible e sucederá en Valencia. Está sucedendo xa. A desinformación e os relatos viciados moven maiorías.

Porque estes días temo, sobre todas as cousas, a maioría. Eloxio a solidariedade, as redes, o común, e sei que só o pobo salva ao pobo. Pero aínda así, vimos tamén esta mesma semana que se pode temer a unha maioría mansa, unha maioría que non le, que está demasiado cansa para contrastar. Unha maioría vítima do algoritmo. Por iso temo á maioría temerosa das historias que contan outras. Temo o que o medo fai con esa maioría, o xeito en que a goberna. E, por suposto, temo o odio. Temo a violencia que se exerce a sabendas. E temo agora, hoxe mesmo, o momento en que a maioría mira cara a outro lado e, dirixida ao abismo sen sabelo, enganada por un grupo moito máis pequeno, esquece o esencial: a xente que limpa lama no mundo.

É por iso, quizais, que por enriba de todo non debamos esquecer ás persoas que aparecen nas imaxes vasoira en man. Que busquemos, de inmediato, entre os rostros das veciñas e das voluntarias e as deixemos falar. Que sexan elas as que se organicen cando teñan tempo para a dó, tempo de pensar, de durmir, de reconstruírse. Que fagan elas memoria entre todas. Á marxe dos medios e das institucións. Rógolles que decidan. Que se asocien e non entre nesa estrutura delas ninguén que non se manchase por dentro ou por fóra. Pídolles horizontalidade. E que non esquezan. Que poidan contar algo de todo isto dentro de dez, de vinte anos. Que a súa verdade e o seu esforzo sigan sendo útiles para entón. Que nos guíen cando todas esteamos limpando xa outro lugar, outra catástrofe.